Domatesin Tarihçesi ve Türkiye'deki Gelişimi

Domates, dünya çapında yetiştiriciliği yapılan Solonacea familyasının Lycopersicon cinsine bağlı, tropic bölgelerde çok yıllık diğer bölgelerde tek yıllık bir kültür bitkisidir. Anavatanı ekvatordan Şili’ye kadar uzanan Amerika’nın dar batı kıyılarıdır ve Dünya’ya Meksika’dan yayılmıştır. Domatesin ilk olarak ticari gelişimi 1800’ lü yılların ortaların Amerika’ da gerçekleşmiş ve bugün en önemli ilerleme sağlayan sebze türü olarak yerini almıştır.

İçerisinde A, B6, B1, C vitaminleri ve yüksek miktarda Likopen bulunmaktadır. Likopen’in bir antioksidant olarak değişik kanser türlerine ve kalp hastalıklarına karşı koruyucu etkisi vardır. Yapılan araştırmalar sonucunda haftada iki defa domates ürünü tüketenlerde prostat kanseri riski, hiç tüketmeyenlere göre %34 daha az bulunmuştur. Ayrıca domatesin, beyin hücrelerinin yaşlanmasını yavaşlattığı, bağışıklık sistemini güçlendirdiği, saçları ve cildi güzelleştirdiği ortaya konulmuştur.

Domatesin dünya’daki üretim miktarı 4.421.734 ha alanda 120 milyon tondur. Türkiye üretim miktarı bakımından 8 milyon ton ile Çin ve Amerika’dan sonra 3. sırada yer almakla birlikte, yetiştirme alanı bakımından 220.000 ha alanla diğer domates üreticiliği yapan ülkeler arasında 12. sıradadır. Ülkemizde domates yetiştiriciliği 1900’lü yıllarda Adana’da başlamıştır. Yıllara göre değişmekle beraber bugün toplam sera üretimimizin %48-52’sini oluşturmaktadır. Sera domates alanında ve üretiminde en büyük paya Antalya sahiptir. Antalya’ daki örtüaltı alanlarının %44.3’ ünü domates kaplamaktadır. Ülkemizde örtüaltı tarıımında yaygın olarak yetiştirilen en önemli sebze türlerinde biri olan domates, gerek iç tüketimde, gerekse ihracatta şansı yüksek bir üründür. Yıllara göre degismekle birlikte ihracatımızda son yıllarda önemli payı olan ülkeler; Rusya, Romanya, Yugoslavya, Suudi Arabistan, Yunanistan ve Almanya’dır.
Domates tüketiminde değişik tipler (Salkım, kokteyl, cherry, beef ve plum) yeralmakla birlikte salkım tiplerinin payı hızlı bir artış göstermiştir. Bu artışta salkım domateslerinin daha lezzetli oluşu ve daha doğal görünmesi en önemli etkendir. Aynı nedenlerle kokteyl ve cherry tiplerinin Pazar payı da hızla artmaktadır.

Enstitümüzde ıslah çalışmaları uzun yıllardır devam etmekte olup, ülkemiz çiftçisine 6 domates hibrit çeşit kazandırılmıştır. Piyasanın değişen taleplerine cevap verecek nitelikte yarı yol materyali geliştirme ve hibrit elde etme çalışmaları devam etmektedir. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü (BATEM) olarak hedefimiz üreticinin istediği yüksek verimli ve kaliteli hibrit çeşitlerin elde edilmesini sağlamaktır.